Russell'ın çaydanlığı, diğer bir adıyla göksel çaydanlık, filozof Bertrand Russell tarafından dinlerin yanlışlanamaz savlarının yanlışlanması görevinin kuşkuculara düştüğü görüşünü çürütmek amacıyla ileri sürülen bir benzeşim. Illustrated dergisinin 1952'de içeriğine kattığı (ama hiç yayımlamadığı) "Bir Tanrı var mı?" isimli makalesinde, Russell aşağıdakileri söyler:
|
- Eğer ben Dünya ve Mars
arasında eliptik bir yörüngede güneşin etrafında dönen Çin seramiği bir
çaydanlık olduğunu öne sürseydim ve bu çaydanlığın en güçlü
teleskoplarımızla bile tespit edilemeyecek kadar küçük olduğunu
ekleyecek kadar da dikkatli olsaydım, kimse bu görüşümün tersini
kanıtlayamazdı. Ama devam edip de bu savımın yanlışlanamaz nitelikte
oluşundan dolayı insan aklının ondan kuşku duymasının kabul edilemez bir
küstahlık olacağını söyleseydim, herkes haklı olarak saçmaladığımı
düşünürdü. Ancak, eğer böyle bir çaydanlığın varlığı eski kitaplarca
onaylansaydı, her Pazar günü kilisede kutsal gerçeklik olarak
öğretilseydi ve okullarda çocukların beynine kazınsaydı, onun
varlığından kuşku duymak bir gariplik belirtisi olarak görülür ve o
kuşkuyu duyan kişiye yakınçağda bir ruh doktoruyla ya da daha önceki
çağlarda bir Engizisyon yargıcıyla bir randevu alınırdı.
|
|
|
Bir Şeytan'ın Papazı isimli kitabında, Richard Dawkins çaydanlık fikrini biraz daha ileri götürür:
|
- Organize dinlerin, açık düşmanlığımızı haketmesinin nedeni şudur ki, Russell'ın çaydanlığına olan bir inancın aksine, din
güçlüdür, etkilidir, vergiden muaftır ve kendini korumaktan aciz küçük
çocuklara sistematik biçimde aşılanır. Çocuklar gelişim yıllarını
çaydanlıklar hakkında manyakça kitaplar ezberleyerek harcamaya
zorlanmazlar. Devletin okulları, anababaları yanlış biçimdeki
çaydanlıklara inanmayı tercih eden çocukları okul sisteminin dışında
tutmaz. Çaydanlığa inananlar, çaydanlığa inanmayanları ya da çaydanlık
kâfirlerini veya çaydanlık sapkınlarını hatta çaydanlığı inkar edenleri
ölümüne taşlamaz. Anneler çocuklarını, bir değil de üç çaydanlığa inanan
çaydanlık-gâvuru eşlerle evlenmemeleri için uyarmaz. Önce sütü
koyanlar, önce çayı koyanların dizlerini parçalamaz.
|
|
|
Russell'in çaydanlığı kavramı daha mizahi ve dinleri açıkça parodileştiren biçimlere de gelişmiştir; Tek Boynuzlu Görünmez Pembe At ve Uçan Spagetti Canavarı bunlara iki örnektir.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder